İşe İade Davası Nedir – İşe İade Davası Şartları – Dava Açma Süresi – İşe İade Tazminatı
İŞE İADE DAVASI NEDİR
İşe iade davası, işverenin iş sözleşmesine haklı bir neden olmaksızın son vermesi halinde, işçinin aynı iş yerinde aynı koşullar altında tekrar işe başlamayı talep etmesine olanak sağlayan bir dava türüdür. Davanın kabulü halinde işveren işçiyi tekrar işe almakla yükümlüdür. İşveren tarafından işçi tekrar işe alındığı takdirde, iş sözleşmesi hiç sona ermemiş gibi olur. İşverenin işçiyi tekrar işe almadığı halde ise tazminat yükümlülüğü doğmaktadır.
İş Kanunu’nda, işe iade konusunda açılacak dava ve verilecek kararlarla ilgili kurallar özel olarak düzenlenmiştir. İş Kanunu’nun düzenlemesine göre, işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığını iddia ederek iş mahkemesinde dava açabilir. Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükü işverendedir.
İŞE İADE DAVASI ŞARTLARI NELERDİR
İşe iade davasının açılabilmesi için genel dava şartlarının yanında İş Kanunun da belirtilen şartlarında gerçekleşmesi gerekmektedir. İşçinin işe iade davasını açma hakkını kullanabilmesi için işveren tarafından haksız ve hukuka aykırı olarak yapılmış olan bir fesih ve bunun yanında İş kanunu madde 18/1 bendinde açık şekilde belirtilen şartların gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
İş Kanunu’nun 18/1. maddesinde;
‘’Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.
İŞE İADE DAVASI AÇABİLMENİN ŞARTLARI
1.İş Kanunu’na veya Basın İş Kanunu’na tabi olmak
İş Kanunu’na tabi olan bir iş sözleşmesinin tarafı olan işçi, diğer şartların mevcut olması halinde iş güvencesinden yararlanabilir. Dolayısıyla, İş Kanunu’nun uygulama alanı dışında kalan işçiler, “gazeteciler” hariç, iş güvencesi hükümlerinden yararlanamaz. Örneğin Borçlar Kanunu veya Deniz İş Kanunu kapsamında çalışan işçiler bu kapsamda işe iade şartlarından yararlanamayacaktır.
2.İşyerinde otuz veya daha fazla işçi çalıştırılması
İşçinin iş güvencesi kapsamında sayılabilmesi için, çalıştığı işyerinde otuz veya daha fazla işçinin çalışıyor olması gerekir. Otuz işçi sayısının belirlenmesinde, işçinin çalıştığı işyerinde, belirli veya belirsiz süreli ya da tam veya kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar ve mevsimlik işlerde çalışan işçiler hesaba katılacaklardır
3.İşçinin en az altı aylık kıdeminin bulunması
İşe iade davasının açılabilmesi için işçin işverenin bir veya değişik işyerlerinde 6 aydan daha uzun süreli olarak çalışıyor olması gerekmektedir. Bu süre iş sözleşmesinin imzalandığı tarihten itibaren başlamamakta olup işçinin fiilen söz konusu işyerinde çalıştığı tarihten itibaren hesaplanması gerekmektedir.
4. İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması
İş Kanunu’na göre, taraflar arasındaki iş ilişkisinin belli bir süreye bağlı olarak yapılmadığı durumlarda, sözleşme belirsiz sürelidir. İş Kanunu’nun 18. maddesinde, iş güvencesi kapsamında yer alacak olan işçilerin belirsiz süreli sözleşme ile çalışan işçiler olması gerektiği açıkça belirtilmiştir.
Ancak yargıtay yerleşik kararlarında da sabit olduğu üzere, işçilerin iş güvencesinden faydalanmasını engellemek amacıyla her sene işveren tarafından belirli iş sözleşmesi imzalanması haksız ve hukuka aykırı olarak kabul edilmekte olup işverenin kötü niyeti korunmamaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 11 inci maddesinde
Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.
5. İş sözleşmenin işveren tarafından geçerli bir neden olmaksızın feshedilmesi
İşe iade davasının açılabilmesi için sözleşmenin işveren tarafından feshedilmiş olması gerekmekte olup işçi, istifa, haklı fesih, işverenle anlaşma vb. bir yolla iş akdini sonlandırması durumunda işe iade talebinde bulunamayacaktır. Feshin son çare olması kuralı. İşverenin elinde fesihten başka imkanlar varsa öncelikle bu yolları tüketmelidir. Aksi takdirde fesih geçersiz olur ve işçinin diğer şartlar da mevcutsa işe iade davası açma hakkı doğabilir.
Yine feshin geçerli nedene dayandığı yönünde ispat külfeti işverene ait olup, işverence somut olarak fesih nedeninin gerçekleştiği ispatlanmalıdır.
6.İşveren vekili ve yardımcısı olmamak
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçileri işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri hakkında 18, 19 ve 21. maddeler ile 25. maddenin son fıkrası uygulanmaz. Dolayısıyla, işveren vekili sıfatına sahip olanlar, iş güvencesi kapsamı dışında olup, iş güvencesi hükümlerinden yararlanamazlar.
İŞE İADEDE DAVA AÇMA SÜRESİ
İşe iade davası İş Kanunu’nun 20/1 maddesi uyarınca iş akdi geçersiz nedene dayalı olarak feshedilen işçinin, fesih bildiriminin kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 1 ay içerisinde Arabuluculuğa başvuru yapması zorunludur. İşçi ile işveren arasından yapılan Arabuluculuk görüşmeleri olumsuz sonuçlanması durumunda işçi Arabuluculuk son tutanağını aldığı tarihten itibaren 2 hafta içerisinde işe iade talepli dava açabilir.
Söz konusu arabuluculuğa başvuru ve dava açma süreleri hak düşürücü süre olup Hak düşürücü süreler kamu düzenine ilişkin olduğundan hâkim tarafından resen dikkate alınacaktır.
DAVA SONUCU FESHİN GEÇERSİZLİĞİ KANITLANMASI DURUMUNDA
Mahkeme iş akdinin feshinin geçersiz olduğuna kanaat getirirse işçinin işe iade talebini kabul edecektir. İşe iade talebinde bulunan işçinin 10 iş günü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunması gerekmektedir. Bu süre hak düşürücü süredir. Başvurunun şekli açısından kanunda bir düzenleme bulunmamakla birlikte yazılı yapılacak bir başvuru ispat açısından kolaylık sağlayacaktır. İşçinin başvurusuna istinaden işveren de 1 aylık süre içinde işe iade talebinde bulunan işçiyi işe başlatmak zorundadır.
İşverenin, başvuruda bulunan işçiyi 1 ay içinde işe başlatması halinde işveren tarafından, işe iade kararının kesinleşmesine kadar işçinin çalıştırılmadığı süreler için en çok 4 aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları işçiye ödenecek, işe başlatmama tazminatı ödenmesi gerekmeyecektir. İşverenin, başvuruda bulunan işçiyi 1 ay içinde işe başlatmaması halinde iş akdi işverence feshedilmiş sayılacaktır. Sözleşmenin fesih tarihi olarak 30 günlük sürenin dolduğu gün kabul edilecektir. Bu halde işveren, işçiye Mahkemece işe iade kararında belirlenmiş olan en az 4, en çok 8 aylık ücret kadar tazminat ödemek zorunda kalacaktır. Ayrıca işçinin bu fesihten kıdem ve ihbar tazminatı vb. alacakları da doğacaktır. Bu alacakların hesabında 30 günlük sürenin dolduğu tarih esas alınacaktır.